ئەرێ موسلمان بەرپرسیارن ژ ڕویدانا سلێمانییێ؟ بەرسڤەکا زانستییا (کۆمەلناسییا دەروونی)

ئەرێ موسلمان بەرپرسیارن ژ ڕویدانا سلێمانییێ؟
بەرسڤەکا زانستییا (کۆمەلناسییا دەروونی) 

وەکی سروشتەکێ ئاساییێ مروڤان د کاودانێ بوونا ڕویدانەکێ کوو ڤەژەن ژێ بچیت هەر بلەز چەندین کەس دیار دبن بۆچوون و ڕایا خۆ دەردبڕن بۆ مەرەم و مەبەستەکا دیارکری و پەمپدانا گۆهدێرێن خۆ ب نەخویندەوارییێ و قەسێت برسقی و نە زانستی.

ب هەمان شێوە ژی، د ڕویدانا دوهی یا سلێمانییێ هندەک چەکچەکیلەیێن هزری دیاربوون ڤێ ڕویدانێ ب دەلیڤە دبینن ژبۆ دژایەتیکرنا بەها و ڕۆممەتێن بەرز و هەروەسا ئەڤان جۆرە ڕویدانان بێخنە ستوویێ دینداران، د دەمەکیدا ڕێژەیا ڤان جۆرە تاوانان ل وان وەلاتێن ئەو کوێلایەتییێ بۆ دکەن  و حەزدکەن بگەهنێ ناهێتن!

ل ڤێرێ دێ خاندنەکا زانستی کەین بۆ دیارکرنا وان لایەنێن نەدیار یێن ل پشت ڤێ ڕویدانێ، ژبۆ زانینا ئەگەرێ وێ و زانینا وان فاکتەرێن دیار یێن ل پشت ڤێ رویدانێ. یا دیارە کۆ ئەڤ ڕویدانە گرووپەک یان ژی کۆمەلەکا مروڤان ڕابوویە ب ئەنجامدانا وێ 
بێگومان ڕەفتارا گرووپی جیاوازە ژ ڕەفتارا کەسەکی کۆ رابیت ب کرنا تاوانەکێ. 
ل ڤێرێ دێ تبلا خۆ دانین سەر کۆمەلێ و گرووپان.
 
دیاردەیەکا بەربەلاڤ یا هەی د سایکۆلۆژیایا جڤاکیدا دبێژنێ:
 (group polarization) یا کۆ دهێتە بکارئینان د بەرئاوردکرنا تاوانێن تاکی دگەل تاوانێن کۆمی 
و دهێتە تێبینیکرن دەما ئەڤ ڕویدانە ڕویددەن کەسانێن د ناڤ گرووپاندا بڕیارێن وان یان بیروبووچوونێن وان دهێنە گۆهۆرین بۆ ڕەفتارێن توندتر و مەترسیدارتر بەراورد دگەل ڕەفتارێن تاکەکەسی بۆ ئەنجامدانا تاوانەکێ. 

ئێکەم ڤەکۆلینا زانستی «دەروونناسیا کۆمەلایەتی»بۆ ڤەخواندنا ڤی بابەتی، تێزا ماستەرێ یا «ستونر» بوو کۆ ئەوژی زانایەکێ دەروونی یێ جڤاکناسە بەحس ل دیتنا «گۆهۆرینا مەترسیدار» کر یان ژی ب دەستەواژەیێ ئینگلیزی (risky shift) 
 گەهشتە ئەوی ئەنجامی کوو دەما گەلەک کەس ب کۆمەل، هەلویست و ڕەفتارا وان ب شێوەکێ گشتی مەترسیدارتر و خرابتر لێدهێت و ئەگەر ژی بۆ وێ چەندێ دزڤڕیت کوو مرۆڤ ل دەمێن هۆسا وەسا دبینن کوو هەلگرتنا بەرپرسیارەتییا کریارێت وان یا سڤکترە، ژبەرکو هەژمارا کەسان پترن.

بۆ نموونە، ل دەمێ خۆپیشاندانێ دهێتە تێبینیکرن کوو مرۆڤ توندوتیژتر دبن ژ وی دەمی کۆ بتنێ بن، ئەڤجا هندەک جاران وەسا دهێنە پێشچاڤ وەک کەسانێن شێلوبێل و تێکدەر و خرابکار، ئەڤجا ئێک ژ ڕێکێن ئێمناهییێ یێن دەستهەلاتا دەولەتێ پێ ڕادبیت ئەوە خۆپیشاندەران ژ ئێک دویردئێخن، دا کوو ئاستێ توندوتیژییێ کێمتر ببیت،
ئەڤجا ئەڤ دیاردەیە ل وان جهان پترن یێن تێدا مروڤ هەست ب چاڤدێرەکێ پاراستنێ نەکەت، چ ل جهەکێ ڤالا بیت یان ژی کێمییا هێزا ئێمناهیێ. ئەڤجا کەسێن ب پەروەردەیەکا شایستە نەهاتین ڕاکرن چاڤەرێنە دەرگەهەک بهێتە ڤەکرن بەرانبەر وێ توندییا ئەو دبینن.

سەرەڕای ڤێ چەندێ، کەسانێن نەخویندەوار و «لیبرالی» دهێن و بانگەشێ دکەن کوو ئایین ئەگەرێ نەڕاستەوخۆیە بۆ ڤان جۆرە ڕویدانان بێی هیچ شروڤەیەکا زانستی ب چاڤەکێ کۆمەلناسی بۆ زانینا ئەگەر و فاکتەرا 
ل ڤێرێ دکەڤنە جۆرە خەلەتییەکا لوژیکیدا ب ناڤێ (slippery slope)
دەمێ ئەڤ خۆ خاپاندنە دهێتە ئەنجامدان کوو کەسەکە مەرەما وی ئەو بیت ب هەر ڕێکەکێ دوو تشتێن ژێک جیاواز و گەلەک ژێک دویر بگەهینیتە ئێک، بێی کوو ئاگەهـ بیت. ئایین دیوارەکێ کونکریتییە بچویکترین سڤکاتی و توندوتیژی دژی ژنێ بهێتە ئەنجامدان، چونکی ئیسلام هەر ژ سەرەکانییا خۆ بەری هندێ کوو دژی توندوتیژییێ بیت د ئەساس و بناغەیێ خۆدا دژی ژینگەهێ نەشەرعییه وەکی تێکەلبوونا کچ و کوڕا.

ئەوا د ئاماراندا دیار دبیت کوو یاسایێن دەستکرد شکەستن ئینا بەرانبەر خەلکی کوو ڕێگری هۆڤاتییێ و هێرش ئێکودووکرنێ بیت، ژبەرکو ئەو پێدڤی ب ئاڕاستەیەکێ ناڤخوییێ کاریگەرن و ئەڤەیە ئەگەرێ شکەستنا یاسایێن دەستکرد کوو ماددینە و هاتینە دانان بتنێ بۆ ڕێگری ل مرۆڤان، ئەگەر نە، کەسانێن مودێرن ل هەر دەلیڤەیەکێ دێ ناڤخوییا خۆ دەنە دیارکرن 
دگەل ڤێ چەندێ، پەروەردەیا سیستەماتیکی ئایینی تاکە چارەسەرە بۆ پاراستنا مروڤان ژ دەستدرێژیێ بۆ سەر ئێک و دوو، چونکی یاسایێن قورئانێ دەما کوو نڤش ل سەر دهێن ڕاکرن ئەو هەست بۆ دروست دبیت کوو خودا هەردەم (رقیب) چاڤدێرە و ئەو ڕێزێ ل سنوورێن خودێ دگرن ژ ترسێن ویدا و دبنە کەسانێن بەرپرسیار د کۆمەلگەهێ دا.

#ئاستانە_بادینی #Astane_badînî